O NJEGOŠEVOJ ULICI

Deo ove ulice od Trifkovićevog trga ka Masarikovoj, kao na slici iznad, nalazimo već na prvom planu grada iz 1745. godine, dok je deo od Trga Slobode do Trifkovićevog trga probijen i izgrađen na prelazu iz XVIII u XIX vek. Ovaj kasniji deo ulice je izgrađen na velikoj parceli koja je bila dodeljena rimo-katoličkoj crkvenoj opštini u vreme kada je Petrovaradinski šanac potpao pod upravu Bačke županije 1727. godine.

Izgradnja ovog dela ulice je počela kada su se u nju doselili nemački trgovci, izbeglice iz Beograda, nakon ponovnog pada Beograda pod Turke. Do kraja XVIII veka ulica dobila već svoje današnje konture. U vreme kada je potpuno izgrađena, ulica je dobila naziv Fazanova, po imenu velike gostionice “Kod Fazana”, koja se nalazila na mestu današnje muzičke škole, i možemo je videti na sledećoj slici u to vreme dok je još bila prizemna:

Stara gostionica “Kod Fazana”, u kojoj su se preko cele godine održavale pozorišne predstave, otkupljena je za takozvani “kloster”-žensku školu koju su vodile rimo-katoličke opatice. Danas je u toj staroj i dozidanoj novoj zgradi muzička škola “Isidor Bajić”.

Još jedna kafana u ovoj ulici je ostavila dubok trag u kulturnom i političkom životu grada, a to je Bela lađa, koja se nalazila u Njegoševoj 5. Prvi put se pominje 1810. godine kao Alba navis.

U bombardovanju 1849. godine u Buni je bila jedna od svega 6 kuća u gradu kojima krov nije izgoreo. O tome nam priča u svojim putopisima Sigfrid Kaper koji je posetio Navi Sad 1850. godine, neposredno nakon bombardovanja u Buni i odseo u Beloj lađi:

„Sa glavnog trga (Trg Slobode)… skrenuli smo u jednu bočnu uličicu, ako tako uopšte mogu da se nazovu dva reda ruševina. Nekim čudom pošteđena, uzdiže se usred tih ruševina jednospratna kuća sa neoštećenim krovom. Jedna mala plava tabla kazuje da je to gostiona „Bela lađa“, trenutno najbolji, buduće da je jedini, hotel u Novom Sadu; ranije ova gostiona po svoj prilici nije primala goste na konak. Ona je samo zahvaljujući slučaju od obične, bedne i skajnute krčme, u koju su navraćali ubogi seljački kočijaši da potraže konačište za sebe i svoje konje, dobila u značaju i ugledu i postala nešto poput varoškog hotela. Zatražio sam jednu sobu; pošto su me najpre slali od jednog do drugog, dali su mi jednu vlažnu sobu pored konjušnice, koja je bila taman tolika da su u nju mogla da stanu dva daščana okvira, što će reći nešto kao dva ležaja, i dve pletene stolice, tako da je taman ostalo još malo prostora za stajanje…

Bela lađa i njen gostioničar Dimitrije Mita Savić u drugoj polovini XIX veka, postaju domaćini srpskoj političkoj i književnoj eliti, poput: Jovana Jovanovića Zmaja, Laze Kostića, Jovana Subotića, Mihaila Polita Desančića, Novaka Radonjića, Vojislava Ilića, Jakova Ignjatovića, Jovana Skerlića, Koste Trifkovića, Đure Jakšića, Jovana Đorđevića, Jaše Tomića, Ise Bajića, Miše Dimitrijevića, Laze Telečkog. Najpoznatiji gost bio je Svetozar Miletić.

Ulica je narednih decenija nosila ime Bela lađa, po ovoj kafani.

U Njegoševoj 22 podignuta je 80-tih godina XIX veka i Mađarska državna ženska građanska škola, koja je 1919. godine postala opštom državnom, a u njoj je bila smeštena i tada osnovana Ženska gimnazija. Danas je ovde gimnazije „Svetozar Marković“.

Na adresi Njegoševa 2, na uglu prema Trgu Slobode nalazi se palata Gvozdeni čovek. U ovoj je zgradi za vreme Bune bio Magistrat, ali kako je u bombardovanju bila polu srušena, Magistrat je bio privremeno vraćen u staru trošnu gradsku kuću na Trgu slobode o kojoj priča Zigfrid Keper u svojim putopisima.

Njegoševa ulica je promenila dosta imena počev od Fazana, pa Bele lađe, a 1890-ih, ulica je dobila i treće ime ali ne po kafani već po političaru. Ovoga puta po nekadašnjem predsedniku mađarske vlade, grofu Juliju Andrašiju i zvala se Andrašijeva ulica. Posle I svetskog rata dobija ime Njegoševa ulica, pa za vreme okupacije ponovo Andrašijeva, da bi posle oslobođenja bilo vraćeno ime Njegoševa, koje ova ulica nosi i danas.