O PAŠIĆEVOJ ULICI

Ova ulica je možda i najstarija u gradu, jer postoje arheološki nalazi još iz srednjeg veka, a njeno prvo zabeleženo ime „Vel’ka čaršija“ nalazimo na planu grada iz 1745. godine, među svega 9 upisanih imena (2 na srpskom, 1 na mađarskom i 6 na nemačkom). Na mestu zdanja Matice srpske nalazio se turski han, što zajedno sa imenom možda ukazuje i na naselje pre dolaska Habsburga. U srednjevekovnim izvorima od XII do XV veka pominje se opidum i naselje Stari Petrovaradin, na Bačkoj strani preko puta današnje Petrovaradinske tvrđave, verovatno baš ovde na zlatnoj gredi.

Na narednoj grafici iz 1698. godine vidimo Novi Sad sa samo 3 ulice na Zlatnoj gredi, Pašićevom kojom se išlo dalje ka Temerinu i Segedinu, Zmaj Jovinom ka Futogu, a zamljani most koji je vodio ka petrovaradinskom pontonskon mostu nalazio se na mestu Dunavske ulice, a četvrta ulica Zlatne grede se završavala na Bari.

Kao što vidimo, Novi Sad je nastao raskršću 3 puta koji su se sastajali kod spomenika Zmaj Jovi ispred vladičinog dvora. Od raskršća ka zapadu, kroz Zmaj Jovinu (Glavna ulica) pruža se put ka Futogu i Kamenici, koji se razilaze na današnjem Trgu Slobode, levo (Kralja Alesandra) i desno (stara Jevrejska i Futoška ulica) od Gradske kuće. Od raskršća ka jugu, kroz Dunavsku ulicu, išao je put ka Petrovaradinu preko pontonskog mosta i dalje ka Beogradu, a ka severu, kroz Pašićevu, put ka Temerinu (Temerinska ulica), i dalje ka Budimpešti, od koga se kod nekadašnje kafane 3 kralja, odvajao put za Kisač (Kisačka ulica). Negde na sredini Zmaj Jovine ka severu se odvaja još jedan stari put, put ka Rumenci, koji vodi kroz Miletićevu, pa Vojvode Bojovića i Kralja Petra, do Rumenačke ulice.

Na samom početku ove ulice nalazi se Saborna crkva, pored raskršća tri glavna puta. Već 1698. godine u Racku varoš je smeštena srpska vojna posada, a Vladici Bačkom je naloženo da premesti sedište eparhije iz Segedina, gde je bilo u vreme turske vladavine, u današnji Novi Sad. U srednjem veku gradovi su uglavnom nastajali na raskršćima i kod episkopskih sedišta, a ovom odlukom je Novi Sad ispunio oba ova tradicionalna uslova za razvoj grada.

Pored crkve je 1703. izgrađena srpska osnovna škola, zatim od 1731. latinska škola episkopa Visariona, koja je 1781. postala Pravoslavna osnovna škola. 

Na uglu Pašićeve i Zlatne grede nalazi se zdanje Platoneum, zadužbina vladike Platona, u kojoj se danas nalazi Vojvođanska akademija nauka, a dijagonalno preko puta je kuća „kod ikone“ novosadske dobrotvorke Marije Trandafil.

Na kraju Pašićeve na mestu nekadašnjeg turskog hana, koji je do temelja srušen u bombardovanju grada 1849. godine tokom Bune, nalazi se zdanje Matice srpske, zadužbina dobrotvorke Marije Trandafil gradu, kao „Zavod Marije Trandafil za srpsku pravoslavnu siročadu Novom Sadu“.

Ovo je jedna od ulica kojom su saobraćali tramvaji od 30. septembra 1911. do istog dana 1958. godine, kada je ukinut. Kroz Pašićevu je prolazila Linija jedan, poznata kao bela linija od Futoške Kapije do Temerinske ulice. Ova linija je išla je od banje i bolnice duž Futoške ulice, Jevrejske, Zmaj Jovine pored Vladičinog dvora i onda ovom ulicom i Temerinskom do kanala, gde je bio kraj linije.

Ova ulica od 1745-1918 promenila više imena Velika čaršija, Ćurčijska ulica (Kurshnengasse, Szucs utca), Gabona utca, zatim od 1918-1941: Nikole Pašića, od 1941-1944: Jokai Mor utca, od 1944-2000: Nikole Pašića, pa Svetozara Markovića, a od 1990-tih ponovo Pašićeva ulica. Uopšteno o dinamici promena imena ulica u Novom Sadu više možete pročitati na: Odontonimi Novog Sada.