ZLATNE GREDE 4

Jednospratna slobodnostojeća zgrada gimnazije „Jovan Jovanović Zmaj“, izgrađena je u stilu istoricizma, sa osnovom u obliku ćiriličnog slova „Ш“, 1900. godine po projektu arhitekte Vladimira Nikolića. Osnovni kapital od 200.000 kruna za izgradnju poklonio je 1897. godine baron Miloš Bajić, unuk Miloša Obrenovića. Iste godine je i preminuo, a punomoć za realizaciju projekta dao je Centralnom kreditnom zavodu. 

Na njenom mestu se još 1703. nalazila srpska osnovna škola, zatim od 1731. Visarionova latinska škola, koja je 1781. postala Pravoslavna osnovna škola. 

Na dan sv. Save 1810. godine donacijom Save Vukovića, vlastelina od Beregsova, počelo je osnivanje novosadske Pravoslavne gimnazije, druge srpske gimnazije, nakon što je karlovačka osnovana 1791. godine.

Car je dao odobrenje za osnivanje novosadske gimnazije 1811. godine, a odluka je potvrđena tek u januaru 1816. godine kada su prva dva razreda gimnazije počela sa radom. Velika srpska gimnazija otpočela je  sa radom u zgradi “pravoslavnog učilišta”, koje je sazidano 1781. godine, a nalazilo se u porti Saborne crkve. Pavel Jožef Šafarik, direktor gimnazije od 1819, je za ovu zgradu oduševljeno izjavio: “Gimnazijsko je zdanje nešto osobito, takoga još nisam video”.

Zgrada je jedna od retkih koje nisu uništene u bombardovanju u Buni, 1849. godine, pa je narednih godina služila kao kasarna, da bi ponovo počela sa radom 1852.godine. Na fotografiji snimljenoj oko 1880. godine vidimo staru zgradu gimnazije.

Krajem XIX veka javila se potreba za proširenjem ovog objekta, a 1898. godine Patronat je doneo odluku da se nova zgrada izgradi na mestu stare.

Osnova zgrade Gimnazije podseća na osnovu Patrijaršijskog dvora u Sremskim Karlovcima, koja je takođe igrađena po projektu arhitekte Vladimira Nikolića. Ovaj slobodnostojeći objekat ima dva prostrana školska dvorišta, a sve fasade su gotovo ravnopravno obrađene. Glavnom fasadom okrenutom ka Trgu Republike dominiraju tri rizalita nadvišena trapezastim kupolama. Na centralnom rizalitu je postavljen glavni ulaz nad kojim je trougaoni timpanon, a na spratu su tri velika polukružna prozora svečane sale. Ostali prozori su nadvišeni arhitavnim fontonima, osim prozora na ugaonim rizalitima koji dvodelni u prizemlju a trodelni na spratu, nadvišeni trougaonim frontonima. Ugaoni rizaliti nadvišeni su ravnim atikama sa motivom balustera i girlandi, a centralni rizalit iznad glavnog ulaza nadvišen je niskom ravnom atikom sa kipom boginje Atine, radom vajara Julija Anike. Na frizu centralnog rizalita je natpis: „BARON MILOŠ BAJIĆ SRPSKOM NARODU“.

Na planu Novog Sada, tada još pod imenom Racka varoš ili Perovaradinski šanac, crvenim je oznacena osnova Visarionove latinske škole osnovane 1731. godine.

Na fotografiji snimljenoj oko 1880. godine, vidimo staru zgradu gimnazije, kao samostojeći objekat.

Na panoramskoj fotografiji Novog Sada iz 1895. godine, u vreme početka izgradnje zgrade Suda – današnjeg muzeja Vojvodine, vidimo polozaj stare zgrade gimnazije.

Na Sauterovom planu iz 1889. godine vidimo dozidano desno krilo stare zgrade 

gimnazije sazidane još 1781. godine, verovatno ubrzo nakon što je snimljena prethodna fotografija.

Na planu iz 1900. godine vidimo osnovu nove, odnosno današnje, zgrade gimnazije označene crvenom bojom.

Crtež sa plana gimnazije arhitekte Vladimira Nikolića.

Položaj gimnazije se dobro vidi na panoramskoj fotografiji Novog Sada iz 1903. godine.

Na fotografiji snimljenoj oko 1920. godine vidimo dvoriše ka ulici Zlatne grede.