Carice Milice 5 (Futog)

Rimokatolička crkva Srca isusovog sa župnim dvorom u Futogu

Rimokatolička parohija ustanovljena je u Futogu već 1747. godine. Staru crkvu u Futogu (Novom) podigao je posednik futoški grof Hadik 1776. godine zajedno sa župnim dvorom.

Dvor i danas postoji, dok je crkva porušena. Na njenom mestu je 1906/08 podignuta nova za potrebe u to doba već naraslog nemačkog stanovništva. Zgog toga je često u narodu nazivana i “Nemačka crkva”.

Izgradnju je finansirala grofovska porodica Kotek, u čijem je posedu bilo naselje i gotovo sva okolina obradive zemlje uz korišćenje radne snage meštana koji su za to dobijali izvesne povlastice. Crkva posvećena Srcu isusovom, jedna od najvrednijih neogotičkih sakralnih građevina podignutih na tlu Vojvodine.

Dimenzije crkve su: dužina 50 m., širina 16,5 m., poprečna lađa je 28,53 m. dugačka i 9,8 m. široka. Visina lađe je iznutra 17 m., a visina tornjeva je 54 m.

 Zapis gotičkim slovima na latinskom jeziku o ktitoru i vremenu podizanja hrama nalazi se iznad glavnog ulaza.

Projektant crkve i izvođač radova bio je budimpeštanski arhitekta Veniger Ferenc (Ferenc Weninger). Hram čini podužna građevina sa glavnom, sedmougaonom apsidom I dve bočne, petostrane apside, tako da prave krstobraznu osnovu. Uz pročelje su frankirana dva visoka zvonika. Ima dva zvona od kojih je jedno 2060 kg., a drugo 270 kg.  Uglovi apsida i bočni zidovi naosa su poduprti kontra formama. Uz bočne strane glavne apside pripojene su dve četvorougaone prostorije (sakristija i oratorijum). Unjih se ulazi spoljnim stepeništem, a kroz njih postoji komunikacija do glavne apside. Uz bočne zidove I bočne apside sa svake strane je po jedna manja pravougaona prostorija u koje se ulazi spoljnim stepeništem, a te prostorije takođe imaju vezu sa glavnim delom hrama. Glavni portal ima stepenasto uvučene kolonete nadvišene lunetom i arhivoltama sa prelomljenim lukom. Zvonici se završavaju visokim uskim šestougaonim piramidama. Na dvovodnom kraju naosa, na mestu gde se sučeljavaju petostrani krovovi apsida je manji toranj završen šestostranom piramidom istih oblika kao glavni tornjevi i zvonicima, samo srazmerno manjih dimenzija i dekorativne funkcije. Crkva ima velike prozorske otvore. Zastupljeni su svi oblici otvora neogotičke konstrukcije- rozeta,monofore, before I kvadribifore; raspoređeni su u pravilnom ritmu koji logički prati zidne mase hrama.  Na svima su dobro očuvane kompozicije sakralne tematike izvedene u vitražnoj tehnici. Na prozorima ove crkve postavljena su 22 vitraža – jedan na rozeti na glavnom ulaznom, šest na kvadriforama naosa, šest na biforama bočnih (po tri svakoj), pet na biforama oltarske apside i po dva na monoformama oratorijuma sakristije. O autorima vitraža ove crkve za sada postoje dva pisana izvora. Prvi je mermerna ploča, koja se nalazi na severnoj strain unutrašnjeg zida sakristije, sa uklesanim imenima svih umetnika i zanatlija koji su učestvovali u gradnji i ukrašavanju  crkve. Drugi, važni izvor jeste knjiga istorije Futoške parohije koja se čuva u arhivu Župnog doma crkve. Kao autor vitraža navodi se budimpeštanski vitražista Valter Gid i braća Majbek.

Kako spolja tako i iznutra svi delovi hrama, svi oltari, propovedaonica do komada crkvenog nameštaja izvedeni su neogotičkom stilu. Na glavnom oltaru je slika sa natpisom: Sanctos anetae in Davidu trinitass ulje na platnu rad Jozefa Ferenca Falkonera. Na oltaru na severnoj strain crkve je kompozicija Sveta ana uči bogorodicu ulje na platnu Franc Falkoner.

Od značajnih dela u crkvi se nalazi: Raspeće hristovo Sveti Andrej, Sveti Frančesko, i to radovi već pomenutog F. Falkonera. Rezbarena pozlaćena kompozicija raspeća hristovog nalazi se u sakristiji. Obrada figura i izgled postolja podržavaju manir i formu 18 veka.

Ima skupocjenu relikviju, tijelo svetoga Eugena mučenika.

U vrijeme  austrougarske kolonizacije Južne Bačke, grof Hadik, kao čovjek velikog ugleda u društvenom i crkvenom životu, imao je široke poglede i planove za budućnost opustošene i oslobođene Južne Bačke. Osim koloniziranja stanovništva slovačke, njemačke i mađarske narodnosti, on se pobrinuo da župa Futog dobije jedan duhovni i kulturni stimulans.

          Preko osobnog poznanstva sa kardinalom Visconti, koji je bio prefekt Kongregacije  Apostolskog Sakrarija u Rimu, nabavio je Reliquiju svetog Eugena rimskog mučenika, da bude privlačna meta za okupljanje vjernika iz Futoga i okolnih mjesta u kompaktniju vjersku zajednicu, jer je stanovništvo sakupljeno sa raznih strana Austro-ugarske i teško se uklapalo u jednu cjelinu.

          U župskoj spomenici „Historia Domus“, stoji: „  Ova Reliquija je darovana od Svete Stolice 1777. g.  grofu Hadiku, posredstvom kardinala Visconti,  Prefekta Apostolskog Sakrarija, s nakanom da bude izložena u novosagrađenoj futoškoj crkvi, vjernicima na svečano čašćenje“.       

          Darovnicu je odobrio i potpisao sv. Otac Papa Pio VI dana 3. jula 1777. g. Kompletan kostur sv. Eugena mučenika je ekshumiran iz katakombi sv. Cyriaka, a sv. Kongregacija za Sakramente i Indulgencije ga je svečano opremila u plemićku odoru i sa staklenim kaležom njegove krvi, položila u stakleno – bakarni sarkofag i tako dopremila u Futog. Reliquija sv. Eugena je dopremljena uz crekvenu pratnjju vozom od Rima do Beča, zatim brodom od Beča do Futoga i ovamo prispjela 2. oktobra 1779. god.  Svečani Prijenos Reliquije je proslavljen 18. oktobra iste godine.

Zgrada Župnog Dvora je jednospratna, četvorougaona građevina sa karakterističnom plastičnom dekoracijom na glavnoj fasadi.

Iznad pravilno raspoređenih prozora na spratu su vrlo plitki plastični ornamenti u obliku zastave sa kićankama (lambreken). Ispod srednjeg prozora je ornament u obliku balustrade.

Krovna konstrukcija je dvovodna šatorasta pokrivena biber crepom. Visoke kote slemena krova i široke površine ukazuju na stari barokni tip gradnje.